Evdirehman Onen posted on March 30, 2016 14:12
Çok iddialı bir isim ama ne yazık ki bu alandaki en kötü çalışma.
1990’lı yılların başından beri Kürdistan coğrafyası ile aktif olarak ilgileniyorum. Medya Kitapevi’nin işletmecisi Sellehattin Bulut (Seleh) bunu bildiği için, bir gün işyerine girer girmez “sana bir hediyem var, seni bekliyordum dört gözle” dedi. Hemen İ. Sediyani’nin sözkonusu kitabını verdi bana ve “bu sana hediyemdir” dedi. Kitabın ismini görüp sayfalarına bakınca çok sevindim, tam da aradığım kitap, daha doğrusu yapmak istediğim araştırma gibi görünüyordu.
Daha eve dönerken otobüste okumaya başladım, okudukça şaşırdım ve en çok da Seleh’ın kitabı bana verirken ki o ışıl ışıl parıldayan gözlerine üzüldüm. Çok gayrı cidi bir gayretkeşlik idi bu elimdeki. Hemen hemen tamamı internetten derlenmiş ve en basit bir düzeltme gayreti bile yoktu orta yerde.
Ama yine de hemen bir eleştiri yazmayı düşünmedim, yazarın ilk çalışmasıdır, belki ileride daha iyisini yazar diye düşündüm. İşin garibi böyle bir çalışma yaptığımı duyan çoğu kişi bana referans olarak bunu öneriyordu ve anlıyordum ki çoğu kimse bakmamış bile, sadece duymuş.
Sediyani geçen sene Kürtlere ilişkin bir harita yayınladı Facebook sayfasında, bayağı da beğeni aldı. Haritayı görür görmez tanıdım: Izady’nin Kürtler isimli kitabından alınmıştı ama Izady’nin isminin yazılı olduğu yeri kesmişti. Ben bunun altına haritanın orjinalini paylaştım, ama kimseden tık çıkmadı.
Geçen gün yine bazı dostların İ. Sediyani’yi kaynak gösteren bir yazı paylaştıklarını görünce artık dayanamadım ve bu eleştiriyi kaleme almaya karar verdim.
1- 300 küsür sayfalık kitap müsvetesinin 182 sayfası sağdan soldan derlenen asimilasyon vs konulara ilişkin yazılardan oluşuyor.
2- Kitabın 100 küsür sayfası Adana’dan Trabzon’a, Gümüşhane’den Zûlqarneyn’e kadar çeşitli il, ilçe ve köy isimlerine ayrılmış. Kaç tane köy, ilçe ve il ismi yazdığı belli değil. İnternet üzerinden bulabildiği kadardır. Mesela kitabın bir yerinde şöyle diyor: “Türkiye’de ortalama her ilin 10 ilçesi varsa 800 ilçe vardır.” Google tek tıklama ile Türkiye’de 957 ilçe olduğunu gösteriyor.
3- Kürtçede şapkalı olarak yazılan bazı harfleri (ê, î, û) apostrof ile yazmış (É, Í, Ú): ERDÉXAN, ÉLÍH, KÉLİS, MÉRDÍN, SÉHRT… Bazılarında ise şapka kullanmış. İnternette nasıl bulduysa öyle almış, yani ona bile dikkat edip düzeltme zahmetine katılmamış, nasıl olsa kimse fark etmez diye düşünmüş belki de.
3- İl, ilçe ve köy isimlerinin Kürtçeleri nerdeyse tamamı yanlış yazılmış (parantez içindeki isimler doğru olanlardır): Qere ŞIVAN Qereçoban, Gûmgûm (Gimgim), MIJ (Mûş), QERIS (Qers), SÉHRT (Sêrt), Elbax (Elbak), Mûks (Miks), Şâh (Şax), Taşrumî (Qelqelî), ZÚLQARNEYN (Bedlîs/Bilîs), MİRTAX (Motkan)…
4- Örnek olsun diye bir tek Derik’in köy isimlerini vereceğim: Derik’in 73 köyü ve bu köylere bağlı 91 mezrası vardır, Sediyani toplamda sadece 53 köy ismini yazmıştır. Ve bu 53 köyden Kürtçe alfabeye göre doğru yazılanı hemen hemen yoktur. Örneğin: Bıgûr (Bixur), Harar (Xirar), Rabad (Rebet), Deşê (Dêşî), Çıldîz (Çildiz), Kûfûrî (Kufurle)…
5- Bingöl ve 7 ilçesinden sadece bir tanesini doğru yazmış: (parantez içindekiler doğru): Çêwlik (Çewlîg), Azapêrt (Azarpêrt), Boğlan (Bongilan), Çermeyêndirîd (Çêrme), Gêğî ( Gêxî), Kaniya Reş (Kanîreş), Xorxol (Xolxol), Dara Hênê (Dara Hênê).
7- İ. Sediyani Türkiye’nin internetten bulabildiği il, ilçe ve köylerini yüz küsür sayfaya sığdırmış. Ben Kürdistan’ın 6 ilinin (Dersim, Bingöl, Muş, Bitlis, Van ve Ağrı) ilçe, köy ve mezralarının 6294 tanesini ancak 244 sayfaya sığdırabildim, en az bir yüz sayfasına da tablo, harita fotoğraf ve çeşitli bilgiler girecek. Yani elimde yaklaşık 350 sayfalık bir gerçek çalışma var. Ama yine de halen yayına hazır görmüyorum.
8- Amacım sadece İ. Sediyani’yi eleştirmek değil, Sediyani gibi yapanlara ve benim gibi görüp yıllarca sesini çıkarmayanları da eleştirmek istedim, benim açımdan bu bir özeleştiri olarak da algılanmalı.