Perwerdeya Bi Zimanê Netewî

Li Tirkiyê her ku meseleya çareserkirina “pirsgireka kurd” bê axaftin bi xwe re mijara perwerdeya bi zimanê zikmakî tîne. Ji şertên greva birçîbûnê heta xalên qanûna bingehîn a Tirkîyê ev mijara kûr û girîng tê axaftin. Ne tenê di warê polîtîk de, di her warî de divê li ser wê bê sekinandin. Perwerdeya bi zimanê zikmakî an jî bi taybetî perwerdeya bi kurdî bo me çi îfade dike hewce ye ku em zelal bikin.
Di Peymana Mafên Zarokan a Neteweyên Yekbûyî de çend xalên girîng di derheq zimên de hene. Lê dewleta Tirkiyê tevî ku di qanûna bingehîn de bi xala 42emîn ji bilî Tirkî bi tu zimanî perwerdeyê qebûl nake ev peyman bi astengiya xalên 17, 19, 20emîn îmze kiri ye. Bi vî awayî zarokên ku li bakûrê Kurdistanê perwerdeyê dibînin ji vî mafê xwe bêpar dimînin û nêzikî sed sal e asîmîlasyonek tund didome. Ji aliyekî din wek referansek klasîk em vê peymanê didin ber xwe lê ev peymana ku bêhtir ji bo kêmnetewan hatiye amadekirin ji bo netewek ku di navbera çar dewletan de parçe bûye çiqas referansek xurt e, nizanim.
Li dinyayê –piraniya welatên Ewrûpayê- çend zimanan wek zimanê fermî qebûl dikin; li gor wê jî perwerdeya pirzimanî pêk tînin. Lê tiştê ku ji rewşa kurdî û Kurdistanê cûda ye ev e: Zimanên ku li van welatan tên qebûlkirin yên netewên azad û welatên serbixwe ne. Piraniya wan ji Îngilîzî, Almanî, Îspanyolkî, Fransî hwd. pêk tên û bêyî tirsa “dabeşbûna welêt” li ba hev tên qebûlkirin. Xwestina perwerdeya bi kurdî ji aliyek jî li dij dagirkirina Kurdistanê ye. Em bi vî awayî lê binêrin ji vê pirsgirekê, pirsgirekên din derdikevin holê.
Ji bo zarokên kurd destpêkirina dibistanê travmayek mezin e. Jidayikbûna xwe heta wê çaxê bi zimanê dayika xwe dijîn, dû re jiyana wan serûbino dibe û êdî bi zimanekî biyanî dijîn. Bi wî zimanî “hebûna xwe qûrbanê netewek din dikin” ji bo ku ji wê netewê ne “kêfxweş dibin” û hêdî hêdî ev ziman ji mejiyê wan nifûzî hemû hebûna wan dike. 
Di dibistana seretayî de zarokên kurd hem bi zimanekî din perwerde dibn hem jî hebûna netew û zimanê wan tê înkarkirin. Mamosteyên ku ji aliyê dewletê ve li bakûrê Kurdistanê tên wezîfedarkirin, erka xwe tînin cih; bi êrişên fîzyolojîk û psîkolojîk zarokan bêşexsiyet dihêlin. Bi lêdanan, heqaret û piçûkxistinan wan ber bi medeniyetê ve dikşînin(!) Bi hînkirina tirkî re çanda tirkan jî tê empozekirin, ji her alî de modelên tirkî tên hînkirin. Zarokên ku cil û berg, ziman, malbat û li hemû jiyana xwe û yên ku li dibistanan dibînin didin ber hev piçûkxistinek kûr hîs dikin. Yên ku hîn dibin bi tevahî modelên herî îdeal in û dema bi jiyana wan re tê muqeyesekirin encama ku derdikeve holê ji bo wan felaket e. Nikarin li dibistanan behsa malbata xwe , cil û bergên xwe, lîstokên xwe bikin. Travma ev hîsa xwe piçûkdîtinê bixwe ye. Ev li bakûrê welêt dibe sebebê nexweşiyên psîkolojîk.
Piştî hînbûna ziman di astên din de îcar pirsgireka naveroka dersan derdikeve. Di mufredatê de dersên netewî cih digirin. Wek nimûne: Di dersa tarîxê de ji destpêka tarîxa tirkan heta îro bi fehma dîroka pragmatîst behsa dîrokê dikin. Di erdnîgariyê de bakûrê Kurdistanê li gor sînorên “misak-ı milli” perçeyek ji Tirkiyê tê hesibandin û metîngerî bi awayekî berbiçav tê dîtin. Di wêjeyê de ji çaxên kevnar heta niha wêjeya Tirk tê qalkirin… Herî dawî xwendekarên kurd di azmûnên zaningehan de di bin heman şertan de mecbûr in ku bi ser kevin. 
Çareseriya pirsgirekekî ewqas kûr wê ne hêsan be. Sîstema perwerdeya her welatî li gor berjewendiyên wî tê amadekirin. Berî her tiştî eger kurd li ser axa xwe xwedanstatû nebin ev pirsgirek ji kokê ve wê çareser nebe. Kurd di nav “sînorên Tirkiyê” de ne kêmnetewek in û her çiqas min bi giranî behsa bakûrê welêt kiribe jî ev pirsgireka hemû Kurdistanê ye. Tenê li parçeyekî çareserkirina vê meselê ne mimkun e. Perwerdeya netewekî belkî ji bo wê netewê karê herî girîng e. Bi qasî girîngiya xwe zehmet e jî. 
Em di nav “sînorên Tirkiyê de” perwerdeya zimanê kurdî naxwazin li ser axa Kurdistanê perwerdeya “bi” zimanê kurdî dixwazin. Xwestina perwerdeya bi kurdî nayê wateya ku di nav sîstema perwerdeya Tirk de her tişt wek xwe bimîne tenê ziman bibe kurdî. Eger naveroka wan dersan bi kurdayetiyê tije nebin tu wateya zimanê dersan namîne. Eger em dîroka Tirkan bi kurdî hîn bibin wê kêrî çi bike? An em ê wêjeya tirkan bi kurdî bixwînin? 
Divê em di serî de armanca xwe zelal bikin. Çareserkirina vê pirsgirekê bi demokratîzekirina Tirkiyê re eleqedar nîn e. Gavên ku ji vê aliyê bên avêtin şaş in. Xwestina perwerdeya zimanê zikmakî bêbingeh û bêhişmendiyeke zelal cidî nîn e. Statûyek me hebe û em bi rêxistinên xwe karibin mufredata xwe amade bikin ez bawer im wê çareseriya herî baş ev be. Ev çend sal in ku em di bin êşên gelek dijwar de ne, dermankirina birînên me wê ne ewqas hêsan be. Ji ber vê yekê riya xurtbûna me ji azadiya me derbas dibe. 
Kubra Hîwa-Amed